ՖԲ օգտատատերից մեկի կողմից՝ ուղարկված մեզ. շնորհակալություն։
Բազմադարյա խոհարարական ավանդույթի վերածնունդ …
Հայկական ազգային և ավանդական խոհանոցի կատարելագործված նոր աշխարհը:
☆•●•☆•●•☆•●•☆•●•☆•●•☆•●•☆•●•☆•●•☆
Հայ ժողովուրդն ունի դարավոր պատմություն, որի ընթացքում կերտել է նմանը չունեցող մշակույթ։ Մշակույթի մեջ հատկապես առանձնանում է հայկական խոհանոցը։ Պատմական Հայաստանի աշխարհագրական տարածքը իր բազմազանությամբ նպաստել է հայկական տոհմիկ խոհանոցի զարգացմանը և հարստացմանը։ Պահպանելով դարավոր ավանդույթները` հայկական խոհանոցն ունի ճաշատեսակների մեծ բազմազանություն և համարվում է աշխարհի հնագույն խոհանոցներից մեկը:
Հայերն ունեցել են կայուն և հաստատված տոնածիսական կերակրատեսակներ, արքունի կերակրատեսակներ, ռանչպարական, մշակի, զորաց: Առհասարակ տարվա յուրաքանչյուր օրվա համար մշակված է եղել յուրահատուկ սննդակարգ:
Բանակը հայոց պատմության մեջ մեծ դեր է ունեցել, և մեր նախնիների մշակած զորաց կերակրատեսակներն առանձնահատուկ ուշադրության են արժանացել և լայն կիրառություն գտել նաև բնակչության տարբեր խավերի շրջանում: Զորաց կերակուրները պիտի լինեին սննդարար և թեթև` տեղափոխման հարմարության համար: Հայոց բանակի հիմնական հարվածային ուժը հեծելազորն էր` այրուձին, որ ըստ անհրաժեշտության արագ տեղաշարժվում էր և հարյուրավոր կիլոմետրեր էր կտրում կարճ ժամանակամիջոցում: Եվ հեծելազորն ի վիճակի չէր իր հետևից նույն արագությամբ գումակը տեղափոխել: Ուստի մեր նախնիները գտել են հարցի լավագույն լուծումը. ստեղծել են սննդարար և թեթև կերակրատեսակներ:
Կերակուրներ պատրաստելու համար օգտագործել են թոնիրը կամ սաջը:
Ի դեպ, սաջի ծագման պատմության վերաբերյալ բազմաթիվ պատմիչներ վկայում են, որ այն հիմնականում օգտագործել են զինվորները, որպես զորաց կերակրատեսակներ պատրաստելու նպատակների համար ստեղծված «թավա»:
Զինվորները կրակ են վառել, այնուհետև իրենց վահանները դրել են կրակի վրա: Տաքացած վահանի վրա ծեփել են խմորը և հաց թխել։ Հաճախ էլ խմորը լցոնել են տվյալ պահին ձեռքի տակ եղած բաղադրիչներով:
Չի բացառվում, որ պատրաստման յուրահատուկ այդ տեխնոլոգիական լուծումների արդյունքում է ստեղծվել նաև
ՆԱԽՃԱՎԱՆԻ, ԿԱՄ ՆԱԽԻՋԵՎԱՆԻ ԿՈՏԱՊԸ:
(ՆԱԽՃԱՎԱՆ, Նախճուան, Նախճըվան, Նախջավան, Նախջուան, Նախիջավան. Քաղաք Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Նախճավան գավառում: Ըստ ավանդության` Նախճավանը Հայաստանի հնագույն բնակավայրն է, որը մ.թ.ա. 3669 թվ.։ Ըստ Աստվածաշնչի առասպելի՝ Նախիջևան անվանումը կապված է Նոյի իջևանած առաջին վայրի («Նախ իջևան») հետ։ Օտարազգի մատենագրության մեջ Նախիջևանը տարբեր ժողովուրդների մոտ տարբեր անվանումներ է ունեցել: Օրինակ՝ հույները Նախիջևանը կոչել են Նախսուանա, արաբները՝ Նեշևի, Նեշուի, պարսիկները՝ Նախուա, Նախճեվան, Նաուշա, Նագշիջիհան։ Թուրքերեն այն ևս կոչել են Նագշիջիհան, որ նշանակում է նկար (կամ զարդ) աշխարհի)։
ԿՈՏԱՊԸ նախիջևանյան խոհանոցի ամենահայտնի ուտեստներից է: Այն նույնպես ժենգյալով, այսինքն՝ կանաչիներով լցոնված հաց է: Հետագայում Կոտապի պատրաստումը մի ամբողջ ծիսակարգ է եղել, որն իր մեջ կրել է պատրաստման ընթացքում հարազատներին մի վայրում հավաքելու խորհուրդը։
Նախիջեւանից բացի այն ոչ պակաս հայտնի է նաև Սյունիքում և Արցախում:
(Նախճավանն իր աշխարհագրական հարմարավետ դիրքով ու տնտեսական արժանիքների շնորհիվ Սյունաց և Վասպուրականի իշխանների համար եղել է կռվախնձոր։ Այդ է պատճառը, որ 705 թ. հետո մինչև X դարի սկզբները այս գավառը վարչականորեն մեկ գտնվել է Վասպուրականի, մեկ՝ Սյունիքի կազմի մեջ)։
Կոտապը կամ ժենգյալով հացը պատրաստելուց տարբեր շրջաններում ու բաղադրատոմսերում 10-ից 20 տեսակի կանաչի են օգտագործում: Որոշ շրջաններում ուտեստը նաև պինջարով «բանջարով» հաց են կոչում, ինչը բացատրվում է հացի մեջ օգտագործվող պինջարով` եղինջով: Իմիջիայլոց, պարսկերենից «ջանգյալ» բառը թարգմանվում է որպես «անտառ», այստեղից է նաև անգլերենում jungle (թարգ.՝ ջունգլի) տարբերակը:
ՆԱԽՃԱՎԱՆԻ ԿՈՏԱՊ
•••••••••••••••••••••••••••••••••
Միջուկի բաղադրությունը.
Կարագ կամ յուղ,
Գլուխ Սոխ ,
Եղինջ,
Ընկույզի մանրացրած միջուկ:
Աղ և սև փոշի պղպեղ:
Այդ բոլորը մանր կտրատել:
Կտրատած սոխը տապակել կարագով կամ յուղի մեջ, այնուհետեւ այն ավելացնել կտրտած եղինջին (կարող եք նաև տապակել եղինջին հետ):
Ավելացնել ընկույզի մանրացրած միջուկը: Համեմել աղով և պղպեղով:
Խմորի բաղադրությունը.
ալյուր,
գոլ ջուր,
աղ.
Հունցել այնքան, որ ստացվի պնդոտ, բայց փափուկ խմոր: Ծածկել սրբիչով, մոտ կես ժամ թողնել տաք տեղում:
Պատրաստման եղանակը.
Խմորը բաժանել փոքր գնդիկների, մոտ 5 սմ տրամագծով: 5 րոպե անց բարակ գրտնակել (լավաշի պես): Եղինջով պատրաստ խառնուրդն խառնել և տեղադրել բարակ շերտով խմորի վրա այնպես, որ բոլոր ծայրերից 1 / 1.5 սմ-ը բաց մնա: Ծայրերն իրար միացնել կոտապի մեջտեղի մասում, ամրացնել: Ձեռքի ափով արդեն փակած խմորին զգույշ թակելով, լայնությամբ և երկարությամբ մեծացնել և դնել արդեն միջին կրակով տաքացած սաջի (կլոր կամ քառակուսի երկաթ է) կամ երկաթե վառարանի վրա:
Թխել մոտ 10-12 րոպե: Թխված, դեռ տաք Կոտապը մեկ-մեկ շարել մաքուր տախտակի վրա: Կոտապը իրար վրա դարսել կարելի է միայն հովանալուց հետո:
☆☆☆☆☆ ՍՆՎԵՔ ՀԱՅԵՐԵՆ ☆☆☆☆☆